Getuige van partnergeweld

Partnergeweld en kindermishandeling gaan vaak samen. Het kind is dan niet alleen getuige van geweld in het gezin, maar ook direct slachtoffer van bijvoorbeeld fysieke mishandeling of verwaarlozing. De gevolgen van getuige zijn van partnergeweld is voor kinderen vergelijkbaar met de gevolgen van zelf mishandeld worden.

Wat is het?

Getuige zijn van huiselijk geweld betekent: het op een of andere manier opmerken dat er sprake is van, of blootgesteld worden aan geweld in de thuissituatie. Er wordt gesproken over kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld, maar meestal wordt bedoeld dat de kinderen getuige zijn van geweld tegen hun moeder, gepleegd door hun vader of de (ex-)vriend van hun moeder. 

Een Amerikaanse onderzoeker heeft ontdekt dat er tien manieren zijn waarop kinderen getuige kunnen zijn van het geweld tussen hun ouders. Deze zijn:

• Voor zijn geboorte: de moeder kan als zij zwanger is worden mishandeld, waardoor de moeder angstig en gestrest wordt of het ongeboren kind wordt per ongeluk geraakt.
• Ooggetuige: als een kind in dezelfde ruimte is als waar het geweld zich afspeelt.
• Oorgetuige: als het kind het geweld hoort, terwijl het in de kamer ernaast is.
• Bemiddelaar: het kind springt tussen de ouders of schreeuwt tegen de pleger om het geweld te proberen te stoppen of belt de politie.
• Direct slachtoffer: het kind kan per ongeluk geraakt worden, doordat het bijvoorbeeld bij zijn moeder op schoot zit of ook zelf lichamelijk mishandeld worden door een of beide ouders.
• Deelnemen aan het geweld: gedwongen of aangemoedigd door de pleger of het kind doet de pleger na verloop van tijd na.
• Confrontatie met de effecten op korte termijn: bijvoorbeeld gebroken servies, omgevallen meubels of verwondingen bij zijn vader of moeder.
• Confrontatie met de effecten op langere termijn: bijvoorbeeld een verhuizing naar een opvanghuis of scheiding van de ouders.
• Indirecte getuige: het kind hoort over het geweld, terwijl het zelf niet aanwezig was.
• Geen getuige: het kind weet niet van het geweld en heeft er ook nooit over horen vertellen.

De laatste twee punten zijn alleen mogelijk als het geweld eenmalig was, het echt op een andere locatie plaatsvond of het kind niet thuis was. Er wordt wel eens gezegd dat getuige zijn een vorm van emotionele verwaarlozing is: het kind leeft in een chronisch onveilige situatie.

Hoe ontstaat het?

Er zijn twee 'soorten' partnergeweld: intiem terrorisme en wederzijds partnergeweld. De eerste, intiem terrorisme, ontstaat doordat de pleger (meestal de man) macht en controle uit wil oefenen over zijn partner. Deze vaders willen vaak ook controle hebben over hun kinderen en zijn vaak extreem streng en afwijzend naar hun kind.

De moeders zijn vaak bang dat hun vader het kind ook zal slaan. Daardoor kunnen ook zij extreem streng zijn voor hun kind, om ervoor te zorgen dat het zich goed gedraagt en geen aanleiding vormt voor een geweldsuitbarsting.

Wederzijds partnergeweld ontstaat als ouders een ongezonde relatie hebben, bij wie de ruzies ontaarden in geweld. Deze ruzies bestaan uit ernstige verbale agressie en lichamelijk geweld van beide kanten. Het is aannemelijk dat de kans groot is dat een kind deze ruzies op de een of andere manier meekrijgt.

Vaak denken, en hopen, ouders dat hun kind niets van het geweld merkt. Ze zijn zich er niet van bewust dat hun kind veel meer doorheeft dan zij willen: het ligt in zijn bedje te slapen, het is nog veel te jong om er iets van te merken of het is zo lekker aan het spelen in de achtertuin. Ook weten veel ouders niet dat een kind ernstige gevolgen kan ondervinden van het geweld. Pas als iemand ze wijst op de klachten van hun kind, zien ze het kind werkelijk.