Wat iedere professional zou moeten weten over armoede

Hoe kun je signalen van armoede herkennen?

Hoewel mensen het vaak niet aan de grote klok hangen, zijn er soms dingen die kunnen wijzen op armoede. Bijvoorbeeld wanneer het opvalt dat iemand altijd dezelfde kleding draagt of kleding die niet goed past. Tegelijkertijd zien we ook dat mensen dit heel goed kunnen verbergen, en bijvoorbeeld soms juist duurdere merkkleding voor hun kind kopen en vervolgens zelf droog brood eten. Het is vooral een combinatie van verschillende factoren die je alert moet maken. Bedenk ook dat er voor bepaald gedrag hele andere redenen kunnen zijn.

Probeer daarom altijd het gesprek aan te gaan om erachter te komen wat er aan de hand is. Als professional kun je ervoor zorgen dat kinderen zich niet buitengesloten voelen door sensitief te zijn voor het feit dát er kinderen kunnen zijn die in armoede leven, ook al merk je dat niet altijd (direct).

Signalenkaarten kunnen je op weg helpen, maar zijn niet uitputtend. Allerlei signalen kúnnen wijzen op armoede.

• Signalenkaart armoede voor 1e en 2e lijns hulpverleners
• Signalenlijst voor kinderopvang

Wat kunnen de gevolgen zijn van opgroeien in structurele armoede?

Armoede is één van de ingrijpende jeugdervaringen die ernstige gevolgen kan hebben. Niet alleen het geldgebrek zelf, maar vooral de stress die dit veroorzaakt bij zowel ouders als kinderen, kan een negatieve invloed hebben op onder andere de hersenenontwikkeling van kinderen, zo blijkt uit onderzoek. Mede daardoor kan een kind bijvoorbeeld een verhoogde kans hebben dat het vroegtijdig de school verlaat of een onderwijsachterstand krijgt. Dat kan overigens ook komen doordat het kind bijvoorbeeld minder toegang heeft tot leermiddelen. Ook kan een kind bijvoorbeeld te maken krijgen met sociaal isolement of uitsluiting, bijvoorbeeld omdat het niet met alles mee kan doen omdat daar geen geld voor is.

• Infographic over armoede 

Armoede kan ook een indicator zijn van andere problemen zoals een ouder die in de gevangenis zit of langdurig ziek is, of het wonen in een slechtere buurt. Daarnaast kan armoede een risicofactor zijn voor crimineel gedrag en geweld, vooral wanneer er sprake is van financiële problemen zoals schulden en er daarnaast nog andere problemen spelen. (Overigens is er géén direct oorzaak-gevolg verband). Dat blijkt bijvoorbeeld uit deze studies in het Verenigd Koninkrijk en vergelijkbare landen.

Wat kun je doen als professional?

De armoede zelf kun je niet (altijd) oplossen, maar je kan kinderen en ouders wel steunen en erover in gesprek gaan.

• Artikel: Zo steun je gezinnen in armoede
• Rapport: Omgaan met armoede op scholen
• Rapport Kinderombudsman: Opgroeien in onzekerheid
  Iedere twee jaar doet de Kinderombudsman onderzoek onder kinderen zelf. Lees en leer wat kinderen zelf zeggen over opgroeien in armoede.