Hoe borgen we de kwaliteit van professionals in de jeugdzorg?

Jeugdzorgprofessionals in Nederland zijn geregistreerd in het SKJ-register (Stichting Kwaliteitsregister Jeugd). Dit register fungeert als een soort kwaliteitskeurmerk. Alleen professionals met voldoende opleiding, ervaring en actuele bijscholing mogen zich registreren. Zo weten cliënten, werkgevers en gemeenten dat zij te maken hebben met iemand die bekwaam is om met jeugdigen te werken.

Nu blijkt dus dat een aantal jeugdzorgprofessionals ten onrechte een SKJ-registratie had. Deze onthullingen raken aan de fundamenten van het systeem en veroorzaken veel onrust in het werkveld. Als blijkt dat mensen zonder de juiste papieren, zonder voldoende scholing of zelfs met verkeerde intenties toegang krijgen tot de groep kinderen die hulp nodig heeft, dan is er sprake van een ernstig systeemrisico. Een risico dat niet alleen de kinderen raakt, wat schadelijk genoeg is, maar de hele hulpverlening ondermijnt. Deze situatie legt namelijk een diepere, onderliggende kwetsbaarheid bloot: het falen van structurele bescherming tegen ongeschikte of onveilige hulpverleners. In een sector waar toezicht, opleiding en registratie juist bedoeld zijn om vakbekwame en betrouwbare professionals te waarborgen, dreigt dit vertrouwen door deze onthulling af te nemen of zelfs te verdwijnen. Dit is een groot risico, omdat vertrouwen de basis is van elk hulpverleningstraject.

Geen incident, maar een systeemsignaal

De huidige situatie is geen op zichzelf staand incident. Het is het gevolg van structurele druk op het systeem. Tekorten aan gekwalificeerde professionals, hoge caseloads en beperkte opleidingscapaciteit zetten instellingen en gemeenten onder grote druk om snel nieuwe mensen te werven. In dat klimaat zijn verkorte registratieroutes, zoals de EVC-route (een versnelde route waarbij iemands praktijkervaring en eerder opgedane kennis worden beoordeeld als alternatief voor een opleiding, met het voordeel snel meer hulpverleners beschikbaar te hebben),ontstaan als pragmatische oplossing. Daar is op zichzelf niets mis mee, mits de randvoorwaarden kloppen: inhoudelijke toetsing vooraf, voldoende scholing en structurele begeleiding. De signalen die nu naar buiten komen wijzen erop dat die randvoorwaarden niet altijd geborgd zijn. Dat is zorgwekkend en vraagt om snelle, gerichte actie.

Op grond hiervan doen wij 5 aanbevelingen:

1. Versterk de kwaliteit van verkorte registratieroutes, schaf ze niet af
   De EVC-route kan waardevol zijn voor zij-instromers en helpt bij de schrijnende tekorten, mits er vooraf wordt getoetst op kennis en vaardigheden rondom veiligheid, signalering en systemisch werken. Gemeenten kunnen hierop sturen in inkoop en kwaliteitsgesprekken.
2. Zorg voor toegankelijke nascholing
   Vakbekwaam blijven vraagt om actuele kennis, en bijleren van vaardigheden. Ook investeren in reflectie en intervisie is van belang.
3. Maak herregistratie meer inhoudelijk, minder administratief
   Gemeenten kunnen instellingen waar mensen met een SKJ-registratie werken, stimuleren om herregistratieprocessen meer te richten op professioneel handelen in de praktijk. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van reflectieverslagen, feedback van cliënten en praktijkbeoordelingen.
4. Versterk signalering van misstanden binnen en buiten organisaties
   Er zijn bestaande instanties zoals Advies- en Klachtenbureau Jeugdzorg (AKJ), de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). en tuchtcolleges, die de zorgkwaliteit toetsen. Maar signalen over betrokken hulpverlening bereiken deze organisaties soms te laat of blijven liggen. Er moet geïnvesteerd worden in professionalisering hiervan.
5. Investeer structureel in vakmanschap
   Investeren in opleidingsplaatsen, stages, begeleiding en goede registratie is essentieel. Gemeenten en het Rijk delen hierin de verantwoordelijkheid. De huidige situatie laat zien dat bezuinigen op vakmanschap geen optie meer is.

Tot slot

Het is begrijpelijk dat er nu wordt gekeken naar versnelde routes en registratie-eisen. Maar we moeten oppassen dat we niet alleen symptoombestrijding toepassen. De echte opgave ligt in het versterken van de kwaliteit en integriteit van het systeem als geheel. De jeugdzorg moet geprofessionaliseerd worden. Gemeenten spelen hierin een cruciale rol. Zij kunnen via opdrachtgeverschap, contracten tussen gemeentes en instanties, en kwaliteitskaders invloed uitoefenen op de manier waarop instellingen met scholing, registratie en toezicht omgaan.

Bij Augeo Foundation zetten wij ons in voor de ondersteuning van jeugdprofessionals en hun organisaties, onder andere via scholing, leerlijnen en inhoudelijke reflectie. We denken graag mee over de inrichting van veilige, toekomstbestendige jeugdzorg. Voor kinderen, en voor de professionals die het verschil willen maken.