Hoe ga je om met kinderen met korte lontjes?

Orion, een stichting voor speciaal (voortgezet) onderwijs in Amsterdam, deed onderzoek naar de achtergronden van de gedragsproblemen bij hun leerlingen. Over dit onderzoek ontwikkelde Orion samen met Augeo Foundation recent een factsheet.

Heel veel ingrijpende jeugdervaringen

Uit het onderzoek blijkt dat vrijwel alle leerlingen (96 procent) ten minste één ingrijpende gebeurtenis* heeft meegemaakt, en ruim 75 procent vier of meer. Meer dan 70 procent van de leerlingen meldde een vorm van mishandeling. Ook verkeersongelukken en medische problematiek werden verrassend vaak genoemd. Daarnaast bleek meer dan de helft van de ouders zelf vier of meer ingrijpende ervaringen in hun eigen jeugd te hebben meegemaakt.

* Voorbeelden van ingrijpende jeugdervaringen: fysieke of emotionele mishandeling of verwaarlozing, getuige zijn van huiselijk geweld, het overlijden van een dierbare, een alcohol- of drugsverslaving in het gezin.

Stress in hun lijf genesteld

Al die ingrijpende levenservaringen leveren chronische stress en traumaklachten op. ‘Van een grote groep leerlingen weten we dat ze hun eerste ingrijpende levenservaringen al meemaken voorafgaand aan de basisschool’, zegt Offerman (orthopedagoog bij Orion). ‘Met deze ervaringen onzichtbaar in hun rugzak stappen ze het onderwijs in’. Onderzoeker Asselman: ‘Chronische stress nestelt al heel vroeg in hun lijf, het interne alarmsysteem is overactief en zo bepalend voor hun gedrag en algehele ontwikkeling.’ Denk daarbij aan emotionele ontregeling, zoals woede-uitbarstingen om kleine dingen, een gebrek aan vertrouwen in anderen en zichzelf, moeite met het aangaan van relaties en problemen zoals schrikachtigheid, waakzaamheid en een slechte concentratie. ‘Door de ingrijpende ervaringen worden leerlingen geremd in een gezonde ontwikkeling,’ zegt Asselman. ‘Dat heeft schoolwisselingen, leerachterstanden en gevoelens van falen en machteloosheid tot gevolg.’

Traumasensitief onderwijs werkt

In de afgelopen jaren ontwikkelde Orion traumasensitief onderwijs voor alle leerkrachten en leerlingen. Dat betekent als eerste dat de onderwijsprofessionals goed op de hoogte bent van ingrijpende ervaringen en de mogelijke gevolgen daarvan. Daarnaast is je relatie met de leerling en de ouders heel belangrijk. De leerkrachten fungeren als steunfiguren: ze proberen gedrag te begrijpen vanuit wat een leerling heeft meegemaakt en werken aan (co)regulatie. Leerkrachten leren hoe ze het beste met oplopende stress kunnen omgaan. Wat goed werkt, verschilt per leerling. Daar moet je dus rekening mee houden. Duidelijk is dat de traumasensitieve aanpak effect heeft. Offerman: ‘Kennis, over de werking van de hersenen en ook over de achtergrond van de leerling, geeft onze professionals meer houvast in het dagelijks handelen. In de klas is de sfeer beter en ervaren leerkrachten en leerlingen betere onderlinge relaties. Zo komen ze stap voor stap samen verder.’

Meer weten?

• Factsheet: Leerlingen met gedragsproblemen
• Artikel: ‘Bijna al onze leerlingen hebben ingrijpende ervaringen meegemaakt’
• Infographic: Ingrijpende ervaringen en de invloed op het functioneren van kinderen op school
• Vernieuwde cursus: Stress-sensitief communiceren